Gebruik onrechtmatig verkregen bewijs door fiscus onmogelijk
11/03/2016 - De fiscus verzamelt tegenwoordig bewijsgegevens via allerlei kanalen. Niet alleen via de verschillende diensten van de fiscus zelf, maar ook via andere overheidsdiensten, waaronder bijvoorbeeld het Parket of de RSZ. Alsof dit nog niet volstaat is er eveneens de internationale gegevensuitwisseling die stilaan op koerssnelheid zit.
Het verzamelen van bewijsgegevens betekent niet noodzakelijk dat dit bewijs zomaar mag worden gebruikt. De administratie der directe belasting zal bijvoorbeeld geen informatie mogen gebruiken indien zij die middels haar eigen onderzoeksbevoegdheden zelf niet had kunnen krijgen (Brussel 12 juni 2014).
Onbeperkt gebruik (on)rechtmatige bewijs?
Volgens een arrest van het Hof van Cassatie van 22 mei 2015 kan de Antigoon - leer ook van toepassing zijn in fiscale zaken. Volgens deze leer kan het gebruik van onrechtmatig verkregen bewijs onder welbepaalde gevallen alsnog gebruikt worden, en nu zou ook de fiscus dit privilege genieten. De rechter zal evenwel steeds een belangenafweging moeten maken en rekening houden met:
-de weerslag op het recht of vrijheid die door de overschreden norm
wordt beschermd
-het al dan niet opzettelijk karakter
-ernst van de inbreuk in verhouding met begane onrechtmatigheid
-Overeenstemming met beginselen behoorlijk bestuur (opgewekt
vertrouwen, rechtszekerheidsbeginsel, proportionaliteitsbeginsel) en
recht op verdediging
Concreet oordeelde dit arrest dat het feit dat een onbevoegde ambtenaar informatie in het buitenland kon opvragen niet onwettig hoeft te zijn.
Dit arrest is fel bekritiseerd zodat hier niet noodzakelijk algemene draagwijdte aan moet worden verleend.
Het Europees Hof van Justitie zet puntjes op de i
Bovendien heeft het Europees Hof van Justitie, het hoogste gerechtshof in Europa (hiërarchisch hoger dan het Belgisch Hof van Cassatie), de grenzen omtrent onrechtmatig verkregen bewijs in een recent arrest van 17 december 2015 beter omlijnd (C - 419/14, WebMindLicenses).
In dit arrest wordt vooreerst nog eens benadrukt dat grondrechten van rechtsonderhorigen steeds moeten worden gerespecteerd. Concreet betrof het een schending van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie - meer bepaald artikel 7 dat het recht op privacy waarborgt. De fiscale visitatie of huiszoeking bijvoorbeeld een inbreuk op het recht op privacy. Een inbreuk op zulk grondrecht is enkel mogelijk indien de onderzoekshandeling bij wet is geregeld en het gebruik ervan geen disproportionele inbreuk uitmaakt op het grondrecht. Tevens moet het gebruik van de bewijsgegevens in de context absoluut noodzakelijk zijn.
Daarnaast concludeert het Hof van Justitie dat wanneer eenmaal vaststaat dat een niet gerechtvaardigde inbreuk plaatsvond op een grondrecht, het verzamelde bewijs dan buiten beschouwing moet worden gelaten. Een aanslag die bijvoorbeeld wordt gevestigd op basis van onrechtmatig verkregen bewijsmateriaal, is nietig. Inderdaad het Hof bevestigt onomwonden dat bij een niet - gerechtvaardigde inbreuk op de privacy van de rechtsonderhorige door verzameling van bewijsgegevens, dit bewijsmateriaal uit de debatten moet worden geweerd.
Tenslotte stelt het Hof van Justitie in voormeld arrest dat ook rechtmatig verkregen bewijsmateriaal in welbepaalde gevallen een ongerechtvaardigde inbreuk maken op een van de grondrechten van de belastingplichtige. Wanneer de fiscus bijvoorbeeld rechtmatig gegevens ontvangt in het kader van een lopend strafrechtelijk onderzoek. Als op basis van deze gegevens een aanslag wordt gevestigd, moet nagegaan worden of de fiscus dit bewijsmateriaal niet kon bekomen door minder ingrijpende inbreuken op één van de grondrechten van de belastingplichtige.
Besluit
De fiscus ontvangt bewijsmateriaal via allerlei kanalen. De fiscus staat echter niet boven de wet en zal in principe steeds de ter zake geldende grondrechten moeten respecteren. Op basis van het recente arrest van het Hof van Justitie WebMindLicences - wordt verduidelijkt dat de fiscus niet zomaar gelijk welk bewijsmateriaal mag gebruiken. Bij schending van een grondrecht zal het bewijsmateriaal uit de debatten worden geweerd.
Voormeld arrest van het Hof van Justitie vormt een sterk signaal voor de Belgische fiscus en bewijst dat de toepassing van de Antigoon - leer in fiscale zaken (en derhalve het gebruik van onrechtmatig verkregen bewijs) sterk moet worden genuanceerd.
Mocht u hierover verdere vragen hebben, wij zijn beschikbaar hier de nodige deskundige bijstand te verlenen.