Raad van State vernietigt Vlabel-standpunt van gesplitste aankoop

03/07/2018 - Vlabel eist sinds 2016 dat een schenking eerst geregistreerd (en dus belast) wordt als ze te maken heeft met de financiering van een “gesplitste aankoop” (aankoop in vruchtgebruik door de ouders, in blote eigendom door de kinderen). Anders treedt een specifieke antimisbruikbepaling in werking waardoor de kinderen erfbelasting betalen op de volle eigendom bij het latere overlijden van de ouders. Dat standpunt wordt nu echter vernietigd.
Vlabel legt zich daarbij neer.

Een zogenaamde gesplitste aankoop is een populaire techniek van successieplanning. De techniek bestaat erin dat de ouders het vruchtgebruik van een woning of vakantieverblijf kopen, en de kinderen de blote eigendom. Het grote voordeel daarvan is dat er bij het overlijden van de ouders geen erfbelasting of successierechten verschuldigd zijn. Want het vruchtgebruik dooft uit bij het overlijden van de ouders, en de kinderen worden dus volle eigenaars zonder enig fiscaal gevolg. Het wordt pas echt interessant als de kinderen hun deel van de aankoop betalen met geld dat ze van hun ouders gekregen hebben (bijv. met een bankgift of via een Nederlandse notaris). Dan gaat het geld over naar de volgende generatie zonder enige vorm van belasting.

Is voorafgaande schenking “bedekte bevoordeling”?

De wetgever kende die techniek ook wel en bedacht daarom (in 1919) een specifieke antimisbruikbepaling. Die houdt in dat in het geval van een gesplitste aankoop de kinderen toch erfbelasting moeten betalen op de waarde van de volle eigendom van de woning. Zij kunnen dat alleen vermijden als ze aantonen dat er geen “bedekte bevoordeling” gebeurd is in hun voordeel (vroeger artikel 9 van het Wetboek Successierechten, nu – in Vlaanderen – artikel 2.7.1.0.7 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit).

Jarenlang interpreteerde de fiscus die bepaling met een zekere soepelheid.
Het volstond dat de kinderen konden bewijzen dat ze de aankoop gefinancierd hadden met eigen geld. Dat het geld eventueel kort tevoren geschonken was door de ouders, belette niet dat het vanaf dan ging om eigen geld van de kinderen, en was dus in de ogen van de fiscus geen bezwaar.
De voorafgaande schenking maakte dus geen “bedekte bevoordeling” uit in de termen van de wet en dus konden de erfgenamen vermijden dat de antimisbruikbepaling toegepast werd.

Fiscus vindt sinds enkele jaren van wel

Sinds enkele jaren is de fiscus echter veel strenger. Omdat in een dergelijk scenario de kinderen duidelijk “bevoordeeld” worden, en de hele operatie een bijbedoeling heeft (“bedekt”), namelijk belastingen ontwijken, vond de fiscus dat de antimisbruikbepaling wel degelijk van toepassing is, en dat er dus toch erfbelasting verschuldigd is. Alleen als op de voorafgaande schenking schenkbelasting is betaald, aanvaardde de fiscus nog dat de schenking geen “bedekte bevoordeling” uitmaakt (of als de erfgenamen aantonen dat de schenking niets met de aankoop te maken had). De bekendste neerslag van die stelling is te vinden in standpunt nr. 15004 van 21 maart 2016 van de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel).

Dat standpunt riep heel wat controverse op. Het werd daarom voorgelegd aan de Raad van State. En die heeft het standpunt nu vernietigd.

Raad van State: voorafgaande openlijke schenking is niet “bedekt”

De Raad van State vat de wettekst heel strikt op. Een schenking die openlijk gebeurt – en dat kan perfect zonder schenkbelasting te betalen – is per definitie niet “bedekt” en dus kan er geen sprake zijn van een “bedekte bevoordeling”. Volgens de Raad is van dat laatste alleen sprake als de ouders heimelijk, achter de schermen, de hele aankoop zelf betalen. De (bedekte) bevoordeling gebeurt dan gelijktijdig met de gesplitste aankoop, wat bij een voorafgaande schenking per definitie niet het geval is, aldus de Raad. De fiscus verweerde zich nog door te stellen dat het nieuwe standpunt beter aansluit bij de werkelijke bedoeling van de wetgever (in 1919). Maar dan begreep de Raad van State niet waarom die werkelijke bedoeling pas na bijna 100 jaar ontdekt werd.

De Vlaamse Belastingdienst neemt het overigens sportief op en heeft al onmiddellijk na de uitspraak op zijn website laten weten dat hij zich neerlegt bij het arrest. Het praktische gevolg is dat een voorafgaande schenking bij handgift of via een Nederlandse notaris geen probleem meer is in de context van een gesplitste aankoop.

Bezwaar indienen

De vernietiging heeft overigens evengoed gevolgen voor het verleden.
Maar die impact zal beperkt blijven – toch als het van Vlabel afhangt –, want Vlabel spreekt alleen van een bezwaarschrift. Dat is enkel mogelijk tot drie maanden na verzending van het aanslagbiljet.

Omdat de federale fiscus tevoren hetzelfde standpunt ingenomen had als Vlabel, kan het arrest ook ingeroepen worden in de twee andere gewesten.
Het enige verschil is dat Vlabel het betwiste standpunt doorgetrokken had naar een gesplitste inschrijving: effecten of geldbeleggingen die voor het vruchtgebruik ingeschreven worden op naam van de ouders en voor de blote eigendom op naam van de kinderen (of andere erfgenamen).

Bron: Arrest van de Raad van State van 12 juni 2018, nr. 241.761